İshal, özellikle yaz mevsiminin gelmesiyle birlikte çocuklar ve yetişkinler arasında en sık görülen bulaşıcı hastalıklardan biridir. Yoğun sıvı kaybına neden olur ve erken dönemde önlem alınmazsa ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.

İshal (Diyare) Nedir?

İshal, dışkılamanın normalden sık ve cıvık olması sonucu bağırsak hareketlerinin bozulmasıdır. Günde üç defadan fazla sulu dışkılama durumu, ishal (diyare) olarak kabul edilir. Çok ağır ishal vakalarında günde 13-14 litre kadar sıvı kaybedilebilir. Bu durumda sulu veya cıvık dışkılama, acil ve sürekli olarak tuvalete gitme ihtiyacı, büyük tuvaleti tutamama, susuzluk, kusma, bulantı ve halsizlik gibi belirtiler görülebilir.

İshal, çevresel faktörler gibi pek çok farklı nedene bağlı olarak ortaya çıkabilir. İshalin seviyeleri bulunmaktadır. Hafif ishal durumunda, durumu kontrol altına almak için iyi şeyler yapılabilir.

Zehirli (Tehlikeli) İshal Nedir?

Zehirli ishal, birçok kişinin endişe ettiği bir rahatsızlıktır. Tehlikeli olarak da belirtilen zehirli ishal belirtileri arasında şişkinlik, gaz ve karın ağrısı yer alır. Zehirli ishalin rengi önemli değildir, önemli olan sıvı derecesidir. İshaldeki sıvı oranının uzun süre yüksek kalması vücutta sıvı kaybına neden olarak ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Kusma ve ishal tedavisi mümkündür.

Yaz aylarında sıkça karşılaşılan yaz ishali, en çok 0-5 yaş aralığındaki çocukları etkiler. Anne sütü alan bebeklerde 6-7’den fazla, anne sütü almayan çocuklarda ise 3’ten fazla sulu dışkılama ishal olarak kabul edilir. Sık tuvalete çıkma durumunda, dışkılama sulu değilse genellikle ishal değildir.

İshal Neden Olur?

İshal bakteriyel enfeksiyonuna veya bağırsak hastalıklarına bağlı olarak meydana gelebilir. İshalin en yaygın nedenleri şunlardır:

• Su ve gıdalarla bulaşan bağırsak enfeksiyonları
• Laktoz intoleransı
• Parazitler
• Müshil kullanımı
• İlaç yan etkileri
• Bağırsak yapısını bozan inflamatuar sorunlar, örneğin ülseratif kolit
• Bağırsağın işlevini bozan rahatsızlıklar, örneğin irritabl bağırsak hastalığı

Mukozal hasara neden olan birçok farklı mikrop da vardır.

Ayrıca, hava sıcaklıklarının artmasıyla, bakteriyel enfeksiyon ajanları gıdalarda hızla üreyebilir. Besinlerin saklanma koşullarına bağlı olarak mikropların ve ürettikleri toksinlerin sayısı artar. Bu enfeksiyonu içeren besinleri tüketen çocuklar genellikle gastroenterit (ishal) durumu ile karşı karşıya kalırlar. Bu nedenle, uzun süre açıkta beklemiş gıdaların tüketilmemesi önerilir.

İshal Belirtileri Nelerdir?

İshal belirtileri, şiddetine göre sıralanabilir. Eğer kişi az miktarda sıvı kaybetmişse daha çok susuzluk olarak kendini gösteren şikayetler, orta derece bir sıvı kaybında ise ağızda kuruma, huzursuzluk ve idrar miktarında azalma gibi belirtiler görülebilir. Vücudun %10’unda bir sıvı kaybı yaşanıyorsa, belirtiler daha şiddetli hale gelir. En sık görülen ishal belirtileri şunlardır:

• Sıvı dışkılama
• Acil dışkılama isteği ve büyük tuvaleti tutamama
• Fazla dışkılama
• Susuzluk
• Bulantı ve kusma
• Ateş yükselmesi
• Halsizlik
• Karın bölgesinde ağrı ve gaz

Yaz aylarında ortaya çıkan bakteriyel enfeksiyonlar genellikle ateş, kusma, mide bulantısı ve karın ağrısı şikayetleriyle birlikte ortaya çıkar. Vücuttaki ateş bazen 39 derecenin üzerine çıkabilir.

İshalin Çocuklarda Belirtileri Nelerdir?

Vücuttan fazla miktarda sıvı kaybına neden olan ishal, ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Çocuklarda ishal ile birlikte yüksek ateş, karın ağrısı, kusma, kanlı dışkılama gibi belirtiler görülebilir. Önlem alınmadığında vücuttan fazla miktarda sıvı kaybı ile birlikte akut böbrek yetmezliğine yol açabilecek ciddi tablolar ortaya çıkabilmektedir. Bu nedenle, çocuklara kaybedilen sıvının tekrar alınması için bol su, ayran, meyve suyu gibi içecekler verilerek sıvı kaybı önlenmelidir.

Gebelikte İshal Belirtileri Nelerdir?

Hamilelik döneminde, vücuttaki ciddi hormon değişiklikleri nedeniyle kadınlar sıklıkla ishal şikayeti yaşayabilir. Normalden daha hızlı çalışan sindirim sistemi nedeniyle, kabızlık veya ishal gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Hamilelikte, ishal belirtileri şunlardır:

• Susuzluk
• Yüksek ateş
• Kusma ve bulantı
• Karın ağrısı ve krampları
• Kanlı dışkılama
• Dışkılama sıklığının ya da miktarının artması

İshal Çeşitleri Nelerdir?

İshal çeşitleri, durumun sürekliliğine ve şiddetine göre değişiklik gösterir. İshal türleri şu şekildedir:

Akut ishal: Bu tür ishal genellikle 2 gün sürer. Akut ishal, yaygın görülen ishal türlerinden biridir ve tedavi gerektirmez. Vücut kendini iyileştirir.

Kronik ishal: Tekrarlayan ve dört haftadan daha uzun süre devam eden bir ishal türüdür. Eğer bu durum devam ederse, bir uzman doktora danışmak gerekir.

Normal İshal İle Şiddetli İshal Arasındaki Farklar Nelerdir?

Hafif ve şiddetli ishal arasındaki en belirgin fark, semptomların süresidir. İshal uzun bir süre devam ederse, kronik hale gelebilir ve tedavi gerektirebilir. Ancak normal ve kısa süreli ishal genellikle kendiliğinden çözülür.

İshal Teşhisi Nasıl Konur?

Fiziki muayeneyi takiben, ishalin nedenlerini belirlemek ve teşhis koymak için aşağıdaki testler yapılır:

• Bakteri ve parazit gibi enfeksiyon etkenlerini tespit etmek için dışkı kültürü (gaita) testi,
• Bazı hastalıkları elemek için kan testleri,
• Gıda intoleransını ortaya koymak için açlık testi,
• Sigmoidoskopi veya kolonoskopi gibi endoskopik muayeneler.

Bu testlerden sonra ishalin nedeni belirlenir ve tedavi süreci başlar.

İshal Nasıl Tedavi Edilir?

İshal tedavisinde öncelik, vücudun ishal nedeniyle kaybettiği sıvı ve tuzu geri almasını sağlamak olmalıdır. Çocuklarda görülen ishal tablolarının büyük çoğunluğu hafif-orta derecede ishal vakalarıdır ve çoğunlukla ev şartlarında tedavi edilebilir. İlk olarak alınması gereken önlemler şunlardır:

• Hafif ishalde;

İnatçı kusma ve ateşin olmadığı hafif ishal vakalarında bol bol su içmek ishale iyi gelmektedir. Eğer bir bebek ishale yakalandıysa anne sütü alımına özen gösterilmelidir. Kontrollü şekilde susuzluk bulguları izlenmelidir.

• Orta ishalde;

Orta derecedeki ishal vakalarında ise huzursuzluk ve susuzluk kendini daha çok belli etmeye başlar. Eğer çocuk 6 aylıktan büyükse eczaneden alınabilecek ishal kitlerinden faydalanılabilir.

• İleri ishalde;

İnatçı ve kronik bir ishal durumunda mutlaka doktora başvurulmalı ve gerekli tetkikler yaptırılmalıdır. Eğer uzun süreli devam ediyorsa mutlaka uzman doktora görünmelisiniz.

İshal Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Tedavi edilmediği takdirde ishal böbrek hastalığı ve düşük tansiyona neden olabilir. Bu nedenle, geçmeyen ishal kusma, mide bulantısı ve ateşle birlikte görülüyorsa, tedavi sürecini başlatmak için mutlaka bir uzman doktora danışmak gerekmektedir.

İshal Başka Hastalıkların Belirtisi Olabilir Mi?

Özellikle çocuklarda, bağırsak enfeksiyonları, virüsler, bakteriler, parazitler, gıda zehirlenmesi, diş çıkarma, bazı gıdalara alerjik reaksiyonlar, aşırı meyve ve meyve suyu (özellikle elma, üzüm, kavun, şeftali) tüketimi, antibiyotik kullanımı, üst ve alt solunum yolu enfeksiyonları ve doğuştan metabolik hastalıklar da ishale neden olabilir.

Bu nedenle ishal, bakteriyel ve parazit kaynaklı enfeksiyonların, ağır metal zehirlenmelerinin, irritabl bağırsak sendromu ve dizanteri hastalığı gibi rahatsızlıkların belirtisi olabilir.

İshal Bulaşıcı Mıdır?

İshal, hijyenik olmayan ortamlarda kişiden kişiye bulaşabilir. Kirli suyla yıkanmış veya hijyenik olmayan koşullarda hazırlanmış yiyeceklerin tüketilmesi de ishalin bulaşmasına neden olabilir.

İshal Nasıl Bulaşır?

• Sıcak havalarda beklemiş ya da bozulmuş besinlerden kaynaklanabilecek bakteriyel enfeksiyonlardan korunmak için,
• Hijyenik olmayan ortak alanları kullanmamaya özen göstermek ve hijyenik koşullara dikkat etmek,
• Klorlanmamış su ile yıkanmış besinleri tüketmemeye özen göstermek,
• Yazın serinlemek için içeceklere atılan buzların üzerindeki mikroorganizmaların bulaşabileceğine dikkat etmek.

Kanlı İshal Tehlikeli Midir?

Çocukluk çağı ishallerinin büyük çoğunluğu virüslerden kaynaklanabilir ve 3-6 gün içinde kendiliğinden düzelebilir. Ancak kanlı ishal olarak tanımlanan, dışkıda kan ve mukus içeren, yüksek ateş ve şiddetli karın ağrısı ile seyreden ishal vakaları tehlikeli olabilir ve bu durumda antibiyotik kullanımı gerekebilir.

İshali Ne Keser? İshal Evde Tedavi Edilebilir Mi?

Birçok kişi ishal için ne yemenin iyi olduğunu merak ediyor. İshal olanlar besin tüketimini kontrol etmeye çalışarak durumu hızlı bir şekilde iyileştirmek istiyorlar. İshale iyi gelen besinler arasında kabuksuz elma, havuç, muz, pirinç çorbası ve lapası, patates haşlama ve yoğurt bulunmaktadır. Limonlu kahve de ishalin kesilmesine yardımcı olabilir.

İshal Olunca Nasıl Beslenilmelidir?

Baharatlı veya yağlı yiyecekler bağırsakları tahriş edebileceğinden, ishal olan kişilere hafif yiyecekler önerilir. İshalin önüne geçmek için şu yiyecekler tüketilebilir:

• Sıcak tahıllar: yulaf ezmesi, buğday kreması veya pirinç lapası
• Muz
• Elma püresi
• Sade beyaz pirinç
• Ekmek veya yağsız tost
• Haşlanmış patates

Bu tür yiyecekler, özellikle ishalin ilk gününde yardımcı olabilir.

Probiyotikler ise, bağırsaktaki iyi ve kötü bakteri dengesini iyileştirerek sindirime yardımcı olurlar. İshal olan kişiler, süt ürünü olmayan probiyotik kaynaklarını tüketerek, misal olarak miso veya lahana turşusu gibi, sağlıklı bir beslenme sağlayabilirler.

İshal Yapan Yiyecekler

Aşırı kabızlık veya enfeksiyon nedeniyle oluşan ishal, bazı yiyeceklerin tüketiminden kaynaklanabilir:

• Süt ve süt ürünleri
• Baharatlı yiyecekler
• Kahve ve diğer kafein içeren gıdalar
• Acı biber
• Kızartma ürünleri
• Karpuz ve kavun gibi meyveler
• Yeşil yapraklı sebzeler
• Soğan ve sarımsak

İshal İçin Evde Sıvı Tedavisi

İshal tedavisi evde şeker ve tuz içeren sıvılarla yapılabilir. Eczanelerde ve sağlık ocaklarında bulunan “ishal için şeker – tuz paketi” ishal tedavisinde kullanılabilir. Paketlerden biri 1 litre temiz suya eklenmeli ve karıştırılmalıdır. Bu uygulama, ishal nedeniyle kaybedilen sıvıların yerine konulması için önemlidir. Sıvı kaybı olmayan ishalli çocuklara her dışkı başına 10 ml/kg bu sıvıdan verilebilir (yani 10 kilo olan bir çocuğa her ishalinden sonra 100 ml sıvı verilmelidir). Hafif derecede sıvı kaybı varsa 50 ml/kg sıvı 4 saatte verilir. Evde ishal tedavisi için sıvı hazırlanırken hazır paketlerin kullanılmasına dikkat edilmelidir. Bu şekilde hazırlanan sıvılar çocuklar tarafından sevilmeyebilir ancak içirilmeleri önemlidir.

Sık kusan çocuklara her 1-2 dakikada 1 çay kaşığı (5 ml) sıvı verilebilir. Genellikle sıvı ve tuz ihtiyacı karşılanan çocukların kusması bir süre sonra düzelir. Ancak gözlerde çöküklük, ağız kuruluğu olan orta derecede sıvı kaybı olan çocukların tedavi planının bir sağlık merkezinde yapılması daha uygundur.

İshal tedavisi sırasında beslenme sürdürülmelidir. Bebekler anne sütü ya da mamaya devam etmelidir. Yetişkinler için, ishale iyi gelen yiyecekler arasında pirinç, patates, ekmek, yağsız et ve yoğurt yer alırken, yağlı besinler, çay, meyve suyu ve asitli içeceklerden uzak durulmalıdır.

İshale Ne İyi Gelir?

İshal şikayeti olan hastaların durumlarının iyi olduğu, bulantı ve kusmanın olmadığı durumlarda, 1 litre kaynatılmış ve soğutulmuş suya 1 çorba kaşığı şeker, 1 tatlı kaşığı sofra tuzu ve 1 çay kaşığı karbonat konularak karıştırılır. Elde edilen karışım sık aralıklarla içilir. İshalin daha ağır durumlarında, kişinin ağız yoluyla beslenemediği, uzun süren ishal şikayetinin (24 saatten uzun) olduğu durumlarda, mutlaka damar yoluyla sıvı ve elektrolit takviyesi hastane şartlarında yapılmalıdır. Ishal tedavisi planlanırken, dışkı incelemesi de yapılmalıdır.

İshal döneminde, doğru beslenme oldukça önemlidir. Bu süreçte yağlı ve lifli yiyeceklerden kaçınılmalıdır. İshale çare olarak, patates ve muz gibi potasyum kaybını önlemek için faydalı gıdalar tüketilebilir. Çorba, haşlama, püre, makarna ve pirinç, ishale iyi gelen yiyecekler arasındadır ve ishali kesmek için faydalıdır. İshal tedavisinde en önemli adım, sıvı ve elektrolit kaybını önlemektir.

İshalde Karın Ağrısı Ve Kusmaya Ne İyi Gelir?

Beslenme ishal sürecinde oldukça önemlidir. Karın ağrısı yaşandığında ayran, ev yapımı yoğurt, çay, haşlanmış patates püresi, havuç ya da muz gibi yiyecekler tüketilebilir. İshal nedeniyle kusma olması vücutta sıvı kaybına sebep olacağından bol sıvı tüketimi önemlidir.

İshal İçin Ne Zaman Doktora Gidilmeli?

İshal, üç gün ila bir hafta içinde düzelebilir. Bir haftadan daha uzun süren ishal, hastalıktan, enfeksiyondan ya da besin alerjisinden kaynaklanabilir. Bu durumda, farklı bir tedavi yöntemi gerekebilir ve uzman bir doktora başvurmak gerekir.

Uzun Süren İshal Durumunda Ne Yapılmalıdır?

Persistan ishal, iki hafta ve üzerinde süren ishal olarak tanımlanırken; bir aydan fazla süren ishal ise kronik ishal olarak adlandırılır ve özellikle gelişmekte olan ülkelerde önemli bir sağlık sorunudur. Persistan ishal, her yıl 5 yaş altı çocuklarda görülen ishal ataklarının %15’inden sorumlu olabilir ve beslenme yetersizliği ile kısır döngüye girerek çocuklarda ölüme neden olabilir. Kızamık gibi bağışıklık sistemini baskılayan enfeksiyonlar ve HIV enfeksiyonunun yaygın olduğu ülkelerde ise persistan ishal sıklığı artar. Çocukluk yaş grubunda ise persistan ve kronik ishal enfeksiyona bağlı olarak, enfeksiyon sonrası, diyete ait etmenler veya kazanılmış karbonhidrat emilim bozuklukları gibi nedenlerle gelişebilir.

İshalin en büyük tehlikesi, dehidratasyon olarak adlandırılan sıvı kaybıdır. İshal olan çocuklar dışkı yoluyla su ve elektrolit kaybederler ve ağızdan verilen sıvılarla kayıplarının karşılanması gerekmektedir. Eğer kayıplar ağızdan verilen sıvılarla karşılanamazsa çocuğun vücudundaki sıvı azalır. İshal olan çocuğun gözleri ve bıngıldağı çöker, dudakları ve ağzı kurur, daha seyrek ve koyu idrar yapmaya başlar, ağlarken gözyaşı akmaz ve uykuya eğilimi olmaya başlarsa önemli derecede sıvı açığı var demektir. Bu durumdaki çocuklar acilen bir sağlık kuruluşuna ulaştırılmalıdır. Özellikle 6 aydan küçük çocuklarda görülen her türlü ishal önemlidir ve bu çocuklar en kısa sürede bir hekim tarafından görülmelidir.

İshal Hakkında Sık Sorulan Sorular

İshal Tedavisinde Antibiyotik Kullanılır Mı?

Antibiyotik kullanımı, bakteriyel ve protozoal ishallerin tedavisinde uygun olabilir. Ancak karın ağrısı ve ishal şikayeti varsa, doktor kontrolü olmadan kesinlikle antibiyotik kullanılmamalıdır. Genel olarak, ishal olan çocuklara herhangi bir ilaç verilmesine gerek yoktur. Bu ilaçların ishalin kesilmesine katkısı olmadığı gibi, bazen ciddi zararlara yol açabilir.

Kimler İshal Olur? Risk Grupları Kimlerdir?

İshal, sık görülen rahatsızlıklar arasındadır. Bir yıl içinde birden fazla ishal vakası yaşarsanız, mutlaka uzman doktora başvurunuz. İshal riski olan gruplar şöyle sıralanabilir:

• Gençler
• Yetişkinler ve yaşlılar
• Tıbbi bir rahatsızlığı olan kişiler

Bebeklerde İshal Yapan Durumlar Nelerdir?

Bebeklerde ishal oluşumunun birkaç nedeni vardır, bunlardan biri beslenmedeki bozukluklardır. Ayrıca, bağırsak enfeksiyonları ve alerjik reaksiyonlar da bebeklerde ishale neden olabilir.

Bebeklerde İshal Nasıl Geçer?

Bebeklerde ishal durumunda ne iyi gelir, nasıl geçer en çok aratılan konular arasında yer alır. İshal olan çocuk emzirme dönemindeyse mutlaka anne sütü almalıdır. Anne sütü, ishalden koruyan önemli bir besin kaynağıdır. Anne sütü alan bebekler daha çabuk iyileşmektedir. Eğer çocuk 6 aydan büyük ise ishal durumlarında ev yoğurdu, patates püresi, pirinç lapası ve muz püresi verilebilir. İshal döneminde çocuklara yağlı ve şekerli besinler verilmemeli, yukarıda bahsedilen ishale iyi gelen yemekler tercih edilmelidir. Çocuklarda yaşanan ishal durumlarında doktor onayı olmadan kesinlikle antibiyotik tedavisi uygulanmamalıdır.

Rota Virüsü İshale Neden Olur Mu?

Rota virüsü enfeksiyonu, çocuklarda ve bebeklerde ishal nedeni olabilir. Rota virüsü mide-bağırsak sisteminin viral bir enfeksiyonudur ve özellikle 2 yaş altı çocuklardaki akut ishallerin en sık nedenlerinden biridir. Rota virüsü, küçük yaşlarda hastane yatışlarının ana sebebidir. Aşırı kusma ve ishal, hayatı tehdit eden sıvı kaybı nedeniyle hastane şartlarında tedavi gerektirebilir.

Rota virüs aşıları oldukça önemlidir. Rota virüs aşısı, bebek 4. ayını tamamlamadan önce ilk dozunu 6. haftadan sonra almalıdır. Aşı, 4-8 hafta aralarla tekrar edilir. Aşı, ağız yoluyla damla şeklinde uygulanır. Rotavirüs aşısı, diğer aşılarla birlikte aynı anda veya farklı zamanlarda uygulanabilir ve tıbbi olarak sakıncalı değildir. Tek dikkat edilmesi gereken aşı, ağızdan verilen çocuk felci aşısıdır. Her iki aşı arası 15 günden az olmamalıdır.

Su Gibi İshal Neden Olur?

Bu tür ishalin nedeni, bağırsakların sıvıyı emememesidir. Vücutta yüksek sıvı kaybı yaşanacağından, bol miktarda sıvı tüketmek önemlidir.

Geçmeyen İshale Ne İyi Gelir?

Geçmeyen ishal 4 haftaya kadar sürebilir. Altında yatan farklı bir hastalık olabilir, bu nedenle uzman doktor tarafından takibi sağlanmalı ve doğru tedavi uygulanmalıdır.

Covid İshale Ne İyi Gelir?

Vücutta COVID-19 varlığında zayıflık, öksürük, ateş ve koku kaybının yanı sıra ishal de görülebilir. Vücutta sıvı alımının sağlanması ve gıda tüketimine dikkat edilmesi önemlidir. Böylece tüketilen gıdalar aracılığıyla ishal kontrol altına alınabilir.

Köpüklü İshale Ne İyi Gelir?

Köpüklü ishalin birçok sebebi olabilir. Eğer ishal köpüklü gözüküyorsa, uzman bir doktora başvurarak ilaç kullanımına geçilebilir. Bu noktada su tüketimi oldukça önemlidir.